ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒေၾကာင့္ အျမဲကပ္ေဘးသင့္ေနရသည္။ သို႔ဆိုလွ်င္ လာမည့္ဆႏၵခံယူပြဲသည္ တိုးတက္ ဖြံ႔ၿဖိဳးမႈ ျဖစ္ေပၚေစမည့္ အခြင့္အလမ္းေလာ၊ ျပည္သူမ်ားအတြက္ ဆုတ္ယုတ္နစ္နာေစမည္ေလာ၊ ေမးခြန္း ထုတ္ရန္ ရွိေနသည္။
 ၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ အေထြေထြေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ မဲဆႏၵရွင္မ်ား မဲေပးေနပုံ။ ယင္းေ႐ြးေကာက္ပြဲတြင္ NLD က မဲအျပတ္အသတ္ျဖင့္ အႏိုင္ရခဲ့ေသာ္လည္း စစ္အစိုးရက အာဏာ မလႊဲေျပာင္းခဲ့ |
၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ႏွစ္ဆန္းပိုင္းတြင္ ၿဗိတိသွ်ဘုရင္ခံ ဆာဟူးဘတ္ရန္႔စ္ (Sir Hubert Rance) ရန္ကုန္မွ ထြက္ခြာစဥ္က ကိုလိုနီ စနစ္၏ ေကာင္းကင္အနားသတ္မ်ဥ္းမွ ဤၿမိဳ႕ေတာ္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္အေရးကို ေမွ်ာ္ေတြး၍ မ်က္ရည္က်ခဲ့ဖူး သည္။ သူ၏ မ်က္ရည္က်ရျခင္းမွာ ကိုလိုနီနယ္ေျမတခု ဆံုးရႈံးရျခင္းအတြက္ မဟုတ္ပါ။ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚလာေတာ့မည့္ အေၾကာင္းအခ်က္အမ်ားကို ေမွ်ာ္ေတြးပူပန္မိေသာေၾကာင့္သာ ျဖစ္ပါသည္။
ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကာလအတြက္ အလားအလာအေကာင္းဆံုး ထင္ရွားသည့္ ေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ သူ၏ ကက္ဘိနက္အဖြဲ႔၀င္၀န္ႀကီးမ်ားက လြတ္လပ္ေရးမရမီ ၆ လေစာ၍ လုပ္ၾကံသတ္ျဖတ္ခံခ့ဲရပါသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔က မခိုင္မမာ ခ်ိနဲ႔နဲ႔ အားနည္းခ်က္ဆက္ထံုးမ်ားျပည့္ေနသည့္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒတခု ခ်န္ရစ္ခဲ့ၿပီး မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ကာ ထႂကြလိုေနၾကသည့္ လူနည္းစု တိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ ၀ိ၀ါဒပြားစရာ အခ်က္မ်ားလည္း ဤဖြဲ႔စည္းပံုတြင္ ပါ၀င္ေနပါ သည္။ ဤတိုင္းရင္းသားမ်ားက တေန႔တြင္ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံက ခြဲထြက္ခြင့္ ေတာင္းလွ်င္လည္း ေတာင္းလာဖြယ္ ရွိေနပါသည္။
ဒုတိယကမၻာစစ္ ကာလမွစ၍ ၿဗိတိသွ်တပ္ဖြဲ႔မ်ားက သူခိုးဓားျပမ်ားကို ေျမလွန္ရွာေဖြေနခဲ့ပါသည္။ ဤသူခိုးဓားျပမ်ားက မည္သူ႔အေပၚ သစၥာခံၾကသည္၊ ႏိုင္ငံေရးအရ မည္သို႔မည္ပံု ေမွ်ာ္မွန္းထားခ်က္မ်ား ရွိေနသည္ကလည္း ေသခ်ာသိႏိုင္ေသာ ကိစၥမဟုတ္ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ျပႆနာကလာေတာ့မည္ဆိုသည္မွာ မည္သူမွ် သံသယမရွိဘဲ ႀကိဳတင္ေမွ်ာ္လင့္ထားၾကၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ကရင္တိုင္းရင္းသားမ်ားက အခ်ိန္တိုအတြင္းတြင္ပင္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ခဲ့ၾကၿပီး ယေန႔ကာလတိုင္ ကမၻာ့ အရွည္ၾကာဆံုး ေတာ္လွန္ေရးကို ဆက္လက္ဆင္ႏႊဲေနၾကဆဲ ျဖစ္ပါသည္။
ၿဗိတိသွ် ဘုရင္ခံ မ်က္ရည္က်လွ်က္ ျမန္မာႏိုင္ငံမွ ထြက္ခြာသြားခဲ့သည့္အေၾကာင္းကို သူ၏ဇနီးျဖစ္သူ ေလဒီ ရန္႔စ္ (Lady Rance) က စာေရးသူကို အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ဆာေရးနယ္ရွိ သူမအနားယူေနသည့္ အိမ္တြင္ ျပန္ေျပာျပခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ လက္ဖက္ရည္ျဖင့္ ဧည့္ခံရင္း သူမက ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအေၾကာင္းကို ႏွစ္လိုစြာ ေျပာပါသည္။ သူသာ ရွိေနေသးလွ်င္ မည္သို႔ ျဖစ္ႏိုင္သည္ကိုလည္း ေျပာပါသည္။ သူမ ေျပာၾကားခဲ့သည့္ စကားကို ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလတြင္ စာေရးသူ တဖန္ျပန္၍ အမွတ္ရမိပါေသးသည္။ ထိုအခ်ိန္က ဗိုလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီးေစာေမာင္က ရန္ကုန္ရွိ လံုျခံဳေရးအစီအမံ အျပည့္အ၀ ခ်ထားသည့္ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီးဌာန ရံုးခန္း၌ ေမွ်ာ္လင့္မထားသည့္ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းခန္း ေပးရန္ ခြင့္ျပဳခဲ့ခ်ိန္ ျဖစ္သည္။
ရက္သတၱပတ္ တခ်ဳိ႕ၾကာ ညိႇႏိႈင္းေဆြးေႏြးၿပီးေနာက္ ႏိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈ တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႔ (န၀တ) စစ္အစိုးရ၏ ပထမဦးဆံုး ဥကၠ႒ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္က ေတြ႔ဆံုေျဖၾကားရန္ သေဘာတူညီခဲ့ပါသည္။ စာေရးသူႏွင့္ ေဟာင္ေကာင္ အေျခစိုက္ အပတ္စဥ္ထုတ္သတင္းစာ ေအးရွား၀ိခ္ မွ တျခား သတင္းေထာက္တဦးတို႔ ေတြ႔ဆံုခြင့္ရခဲ့သည္။ လူေပါင္း ၃၀၀၀ ေက်ာ္ အသက္ေသဆံုးခဲ့ရသည့္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္-စက္တင္ဘာ လူထုအံုႂကြမႈႀကီးအေပၚ သူ႔ဘက္မွ အျမင္ကို ၾကားၾကရ လိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း သူက ၿဗိတိသွ်တို႔ ခ်န္ရစ္ခဲ့သည့္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ အေပၚ ခါးသီး စြာအျပစ္ဖို႔ ေဟာေျပာေနသည္ကိုသာ မိမိတို႔ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ ၾကားခဲ့ရပါသည္။ ၿဗိတိသွ်တို႔ ခ်န္ထားရစ္သည့္ ဤဖြဲ႔စည္းပံု ေၾကာင့္ ဆယ္စုႏွစ္တခုအတြင္း တိုင္းရင္းသား အနည္းဆံုး ၃ ခု ခြဲထြက္သြားဖြယ္ အေၾကာင္း ျဖစ္လာခဲ့သည္ဟု သူက ဆိုသည္။ ဤျပႆနာသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံသမိုင္းႏွင့္ ညီညြတ္ေရးကို ႏွစ္ေပါင္းၾကာရွည္ ထိခိုက္ေစရန္အေၾကာင္းျဖစ္ခဲ့ သည္ဟုလည္း ဆိုပါသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္၏ အေျပာက မွန္ေကာင္းမွန္ပါလိမ့္မည္။ သို႔ေသာ္လည္း မိမိတို႔လာသည္က ဤကိစၥကို ေမးျမန္းေဆြး ေႏြးရန္ မဟုတ္ပါ။ ထိုအခ်ိန္က သူ၏ ဒု ဥကၠ႒ျဖစ္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္သန္းေရႊက ေဘးရွိ ကုလားထိုင္ေပၚမွ မည္သို႔မွ မခံစားရ သလို ၿငိမ္၍ထိုင္နားေထာင္ေနခဲ့ပါသည္။ စကားတလံုးမွ် ၀င္ေရာက္ေျပာဆိုျခင္း မရွိခဲ့ပါ။ အေၾကာင္းအရာေပါင္းစံု ေဆြးေႏြး မည့္ ၃ နာရီၾကာ အင္တာဗ်ဴးကို မိနစ္ ၂၀ ခန္႔ ဤေခါင္းစဥ္ျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ခဲ့ရၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ စာေရးသူက ဤဖြဲ႔စည္းပံု ၏ အားနည္းခ်က္မ်ားမွ မ်ားမၾကာေသးမီကာလ တိုးတက္မႈမ်ားကို ေျပာရန္ ေခါင္းစဥ္ေျပာင္းေပးခဲ့ရာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေစာေမာင္ အဖို႔ အေတာ္စိတ္သက္သာသြားဟန္ ျပပါသည္။
၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒက ယခင္ၿဗိတိသွ်တို႔၏ ဖြဲ႔စည္းပံု အားနည္းခ်က္မ်ားကို ျပင္ဆင္ရန္အတြက္ အခြင့္ အလမ္းရွိခဲ့သည္ကို သူက ထည့္မေျပာခဲ့ပါ။ သူတို႔ကိုယ္တိုင္ ေရးဆြဲခြင့္ရခဲ့သည့္ ဥပေဒ ျဖစ္ပါသည္။ ဤဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒသည္လည္း က်ရႈံးခဲ့ရျပန္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္က ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံ ဥပေဒကိုဖ်က္သိမ္းခဲ့ၿပီး သူ၏ (န၀တ) စစ္အစိုးရအဖြဲ႔၊ ၀န္ႀကီးမ်ားအဖြဲ႔ျဖင့္ အစားထိုးခဲ့ပါသည္။ ဤစစ္အစိုးရသည္ ႏိုင္ငံေတာ္ ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေကာင္စီ (နအဖ) အျဖစ္ ဒုတိယအႀကိမ္ အမည္ေျပာင္း အသက္သြင္း၍ ေလ်ာ့လ်ဲလ်ဲ ၀န္ႀကီးဖြဲ႔စည္းပံုမ်ားျဖင့္ ယခု တိုင္ ဆက္လက္လိမ္ညာ အုပ္ခ်ဳပ္ေနၾကဆဲ ျဖစ္ပါသည္။
၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ စစ္အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မွ စစ္တပ္အရာရွိမ်ား ႀကီးစိုးေသာ တပါတီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို အသြင္ေျပာင္းခဲ့ပါသည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုဥပေဒကို ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ျပည္သူ႔ဆႏၵခံယူပြဲ က်င္းပ၍ အတည္ျပဳခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရာတြင္လည္း လွ်ဳိ႕၀ွက္မဲဆႏၵ ေပးခြင့္ မရခဲ့ၾကဘဲ အရပ္သား အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သို႔ ကူးေျပာင္းခဲ့ၿပီဟု ဆိုခဲ့ၾကပါသည္။
၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွ စတင္၍ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အာဏာရွင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္း ဦးေဆာင္သည့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီႏွင့္ ၎၏ ၾသဇာခံျဖစ္သည့္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီ (မဆလ) တို႔က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီး "ႏိုင္ငံေတာ္ ေခတ္ေျပာင္းစနစ္ တည္ ေဆာက္ေရးအတြက္ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကာလ" ကို ျဖတ္သန္းခဲ့ၾကရပါသည္။
မဆလ ပါတီ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို ၁၉၆၂ ခု ဇူလိုင္လတြင္ အတည္ျပဳခဲ့ၿပီး ပါတီ၏ သေဘာတရားေရးရာ လမ္းညႊန္ ျဖစ္သည့္ "လူႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္တို႔၏ အညမည" စာအုပ္ႏွင့္ အတူ ပူးတြဲျဖန္႔ခ်ိခဲ့ပါသည္။
ဤသို႔ ထူးျခားသည့္၊ ရႈပ္ရႈပ္ေထြးေထြးႏိုင္လွသည့္၊ ထိုးေဖာက္သိျမင္ရန္ မလြယ္လွသည့္ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာ ႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရးလည္း မရႈမလွ ပ်က္စီးခဲ့ရပါသည္။ စစ္တပ္က လႊမ္းမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ထားမႈႏွင့္ စီးပြားေရးအရ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ညံ့ဖ်င္း ျခင္းေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္မွ စ၍ သိသိသာသာ ေျပာင္းလဲသြားမႈဟူ၍ မရွိသေလာက္ပင္ ျဖစ္သည္။ ျမန္မာ ႏိုင္ငံသည္ မဆလ ပါတီ အုပ္စိုးမႈေအာက္တြင္ တရြတ္ဆြဲလိုက္ပါရင္း ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ ႏွစ္လည္ပိုင္းသို႔ တိုင္လာခဲ့ရပါသည္။ ဤအခ်ိန္တြင္ စီးပြားေရးအေျခအေနမွာ ေျမေပၚၿပိဳလဲ က်ဆင္းေနၿပီ ျဖစ္သည္။
ဦးေန၀င္းက မဆလ ပါတီ ဥကၠ႒အျဖစ္မွ ေနာက္ဆံုးႏုတ္ထြက္ခဲ့ၿပီး ဆန္႔က်င္ဘက္က်သည့္ ကိစၥတခုကို ေျပာဆိုတိုက္ တြန္းခဲ့ပါေသးသည္။ သူက ပါတီစံု ဒီမိုကေရစီစနစ္ က်င့္သံုးရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၿပီး ဆႏၵျပသူမ်ားကုိ စစ္တပ္က ပစ္သတ္ရ လိမ့္မည္ဟုလည္း ဆိုခဲ့ပါေသးသည္။ သူေျပာသည့္အတိုင္း စစ္တပ္ကလည္း တာ၀န္ေက်က်ႁပြန္ႁပြန္ လုပ္ေနဆဲ ျဖစ္ပါ သည္။ မၾကာေသးမီကာလ လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္ စက္တင္ဘာလတိုင္ စစ္တပ္က ပစ္သတ္ေနဆဲ ျဖစ္သည္။
၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ေမလတြင္ ပါတီစံု အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲတခုကို က်င္းပခဲ့ေသာ္လည္း စစ္တပ္က လံုး၀လ်စ္လ်ဴရႈထား ခဲ့ပါသည္။ ဤေရြးေကာက္ပြဲက အစဥ္ထာ၀ရ လႈပ္ႏိႈးၿခိမ္းေျခာက္ေနလိမ့္မည္ ျဖစ္ၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ႏိုင္ငံေရးဘ၀တြင္ စစ္တပ္က လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ထားမႈကိုလည္း အမွတ္ရေနေစလိမ့္မည္ ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (NLD) က အျပတ္အသတ္ အႏိုင္ရခဲ့ေသာ္လည္း ရလဒ္ကို ျခံဳပုတ္ထဲ လႊင့္ပစ္ထားခဲ့ပါသည္။ ၎တို႔က ၿငိမ္းခ်မ္းစြာႏိုင္ငံေရးျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား အေကာင္အထည္ေဖာ္ေရးႏွင့္ အင္အားစုမ်ား အားလံုး ပါ၀င္ႏိုင္မည့္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးမ်ား လုပ္ေဆာင္ ေရး ေတာင္းဆိုခ်က္မ်ားကိုလည္း လ်စ္လ်ဴရႈထားခဲ့ပါသည္။
၁၉၉၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲက်င္းပခဲ့ျခင္း၏ မူလရည္ရြယ္ခ်က္သည္ လႊတ္ေတာ္အသစ္တရပ္ ေခၚယူရန္၊ အစိုးရဖြဲ႔စည္း ရန္ေလာ၊ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒသစ္တရပ္ ေရးဆြဲရန္အတြက္ ဥပေဒျပဳလႊတ္ေတာ္ေလာဟု အျငင္းပြားေနၾကဆဲ ရွိပါ သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယခုကိစၥမ်ားျဖစ္ေပၚလာေသာအခါ မည္သည့္အတြက္မွ မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွားလာပါသည္။ ပညာတတ္မ်ား ျငင္းခုန္ရန္ ကိစၥသက္သက္မွ်သာ ျဖစ္ခဲ့ရပါသည္။
လာမည့္ ေမလတြင္ ျပည္လံုးကၽြတ္ဆႏၵခံယူပြဲ က်င္းပေတာ့မည့္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို စစ္အစိုးရ စိတ္ႀကိဳက္ "လက္ ေရြးစင္ ေရြးထားသူမ်ား" ျဖင့္သာ စုရံုး ေရးဆြဲခဲ့ျခင္းျဖစ္ၿပီး စံတင္ေလာက္ဖြယ္ ၁၅ ႏွစ္ေက်ာ္ အခ်ိန္ယူ ေရးဆြဲခဲ့ေသာ ဥပေဒလည္း ျဖစ္ေပသည္။ သို႔ျဖစ္သည့္တိုင္ ဤဥပေဒကို ထပ္မံ၍ ျပင္ဆင္ေရးဆြဲရန္ လိုအပ္သည္ဆိုကာျပင္ဆင္ခဲ့ၿပီး မတ္လတြင္မွ လူအမ်ားလက္ထဲ ေရာက္လာပါေတာ့သည္။
ဤဥပေဒတြင္ ေဖာ္ျပထားသည္မွာ ႏိုင္ငံေတာ္ေခါင္းေဆာင္ အႀကီးအကဲတြင္ စစ္ေရးအေတြ႔အၾကံဳ ေနာက္ခံရွိရန္ လိုအပ္ သည္ဟု ဆိုၿပီး လႊတ္ေတာ္ေနရာမ်ားစြာႏွင့္ အဓိကက်သည့္ ၀န္ႀကီးဌာန ေနရာမ်ားကိုလည္း စစ္တပ္က ထိန္းခ်ဳပ္ထားပါ ေသးသည္။ ထိုမွ်မက စစ္တပ္က အစိုးရကို ယာယီရပ္ဆိုင္း၍ အာဏာကို ထိန္းသိမ္းပိုင္ခြင့္ ျပဌာန္းခ်က္မ်ားလည္း ပါ၀င္ ေနပါေသးသည္။
စစ္အစိုးရ၏ ျပန္ၾကားေရး၀န္ႀကီး ဗိုလ္မွဴးခ်ဳပ္ေက်ာ္ဆန္းက ဤဖြဲ႔စည္းပံုေရးဆြဲေရး လုပ္ငန္းစဥ္အေပၚ ေ၀ဖန္ေျပာဆိုေနၾက သူမ်ားကို တန္ျပန္၍ပင္ တိုက္ခိုက္ေျပာဆိုခဲ့ပါေသးသည္။ သူက ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၃၂ ခုႏွစ္မွ စတင္လွ်င္ ၁၈ ႀကိမ္ေျမာက္ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒအျဖစ္ မၾကာေသးမီက အတည္ျပဳႏိုင္ခဲ့ေသာဖြဲ႔စည္းပံုမူၾကမ္းေရးဆြဲရာတြင္လည္း အတိုက္အခံမ်ား ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခြင့္ မရွိဘဲ ေရးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ညႊန္းဆို ေထာက္ျပခဲ့ေသးသည္။
သို႔ေသာ္လည္း အေရးပါသည့္ မတူကြဲျပားခ်က္မ်ား ရွိေနပါသည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒသစ္သည္ လူအမ်ား လြတ္လပ္စြာေရးဆြဲျပဌာန္းခဲ့ၾကသည့္ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုကို ျပန္လည္မြမ္းမံျခင္းမွ်သာ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုင္း လူထုက လွ်ဳိ႕၀ွက္မဲျဖင့္ ေရြးခ်ယ္ရန္၊ ျငင္းပယ္ရန္ အခြင့္ ရွိပါသည္။ ဆႏၵမဲေပးပိုင္ခြင့္ရွိသူမ်ား၏ ၅၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက လာေရာက္ မဲေပး ခဲ့ၾကၿပီး ၆၀-၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အသာျဖင့္အတည္ျပဳခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ လက္ခံဖြယ္ရွိေသာ္လည္း ဤဖြဲ႔စည္းပံုကို ယခင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း သက္ဆင္ ရွင္နာ၀ပ္၏ အမာခံေဒသျဖစ္သည့္ ထိုင္းႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းေဒသေန ျပည္သူ (သံုးပံု ႏွစ္ပံု) က ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကပါသည္။ ေသခ်ာသည္မွာ တရား၀င္မႈ ရွိပါသည္။ မဲေပးမႈကို စနစ္တက်ေစာင့္ၾကည့္ခဲ့ၾက ၿပီး ထိုင္း လူမ်ဳိးမ်ားက သူတို႔ႏိုင္ငံ၏ ဖြဲ႔စည္းပံု အေျခခံဥပေဒကို အခ်ိန္ကာလ ေျပာင္းလာသည္ႏွင့္အမွ် ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲ ႏိုင္မည္ကို လည္း သိေနၾကပါသည္။
ျမန္မာျပည္သူမ်ား အလားတူ အခြင့္အေရးမ်ဳိး ရမည္ မရမည္ဆိုသည္မွာ သံသယရွိဖြယ္ ျဖစ္ပါသည္။ လူအမ်ားက ႀကိဳတင္ ေဟာကိန္းထုတ္ထားၾကသလို စစ္တပ္ကအာဏာသံုးအတင္းအက်ပ္ျပဳမႈမ်ား ပါ၀င္လာႏိုင္ပါသည္။ ထိုင္းလူမ်ဳိးမ်ားက စီစဥ္ ထားသည့္အတိုင္း ေရြးေကာက္ပြဲကို ၄ လ တာ အခ်ိန္တြင္ က်င္းပႏိုင္ခဲ့ၾကပါသည္။ ျမန္မာလူထုကမူ မည္သို႔ ဟူသည့္ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ား ရွင္းျပျခင္းမရွိဘဲ ေရြးေကာက္ပြဲ ျဖစ္ေစရန္ ေနာက္ထပ္ လ ၃၀ ေစာင့္ဆိုင္းေနၾကရဦးမည္ ျဖစ္သည္။
မည္သို႔ျဖစ္ေစ ေမလတြင္ က်င္းပမည့္ ဆႏၵခံယူပြဲတြင္ ဤဖြဲ႔စည္းပံုသစ္ကို အတည္ျပဳျဖစ္သြားလိမ့္မည္ဟု ေလ့လာသူတခ်ဳိ႕ က သံသယရွိေနၾကပါသည္။ ေ၀ဖန္သူမ်ားႏွင့္ လက္ေတြ႔က်က်ခ်ဥ္းကပ္သူမ်ားက ဤဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံ ဥပေဒတြင္ မည္မွ် ပင္ အားနည္းခ်က္မ်ားရွိေစ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေသာ ဒီမိုကေရစီရျခင္းပင္လွ်င္ လံုး၀မရွိသည္ထက္စာလွ်င္ ေတာ္ေသးဟု ဆိုေန ၾကပါ သည္။ ထိုသူမ်ားလည္း မွန္ေကာင္း မွန္ႏိုင္ပါသည္။
သို႔ေသာ္လည္း ကုလသမဂၢအဖို႔ဤလုပ္ငန္းစဥ္ကိုလက္ခံရန္ အခက္အခဲၾကံဳရေပလိမ့္မည္။ အေၾကာင္းမွာ ဤသို႔အတည္ျပဳ လိုက္သည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ ကုလသမဂၢ၏ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း (UDHR) ကို ခ်ဳိးေဖာက္မိလ်က္သား ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ႏိုင္ငံတကာ စာခ်ဳပ္တခု မဟုတ္ေသာ္လည္း အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္းတြင္ က်င့္၀တ္ပိုင္းဆိုင္ရာအရ အခြင့္အာဏာရွိေနပါသည္။ ၎က " ႏိုင္ငံအသီးသီးရွိ လူတိုင္း ရရွိခံစားရမည့္ စံတန္ဖိုးမ်ားကို တေျပးညီ သတ္မွတ္ႏိုင္ေရး" ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။
သို႔ဆိုလွ်င္ ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို မည္သည့္အတြက္ေၾကာင့္ ႂကြင္းက်န္ ခ်န္ထားရပါမည္နည္း။
ျမန္မာစစ္အစိုးရသည္ ပံုမွန္ဆိုသလို လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း၏ ပုဒ္မမ်ားျဖစ္သည့္ ပုဒ္မ ၈၊ ၉၊ ၁၀၊ ၁၂၊ ၁၃၊ ၁၉၊ ၂၀၊ ၂၁၊ ၂၃ ႏွင့္ ၂၆ တို႔ကို (အနည္းဆံုး) ေဖာက္ဖ်က္က်ဴးလြန္ေနပါသည္။
ဤဖြဲ႔စည္းပံု မူၾကမ္းတြင္ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္၏ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးျဖစ္သူ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို လည္း ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွ ပထုတ္ထားရန္ ေရးဆြဲထားပါေသးသည္။ အေၾကာင္းမွာ တခ်ိန္က သူက ႏိုင္ငံျခားသားႏွင့္ လက္ထပ္ဖူးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ယခုအခါ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ခင္ပြန္းလည္း ဆံုးခဲ့ရၿပီျဖစ္ၿပီး ဘ၀သက္တမ္း တေလွ်ာက္လံုး ျမန္မာႏိုင္ငံသားအျဖစ္သာ ခံယူထားခဲ့သူလည္း ျဖစ္သည္။ သို႔ဆိုလွ်င္ ဤသို႔ပထုတ္ထားရန္ ေဆာင္ရြက္ ျခင္းသည္ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္း၏ ပုဒ္မ ၂၁(၁) ႏွင့္ ၿငိစြန္းေနၿပီ ျဖစ္သည္။ ဤပုဒ္မက "လူတိုင္းသည္ ႏိုင္ငံ၏ အစိုးရအဖြဲ႔အတြင္း၌ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ လြတ္လပ္စြာ ေရြးခ်ယ္တင္ေျမႇာက္ထားသည့္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားမွ တဆင့္ျဖစ္ေစ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္" ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။
၁၉၉၀ ခုႏွစ္မ်ား အကုန္ပိုင္း အဂၤလန္တြင္ ခင္ပြန္းျဖစ္သူ ေသလုေမ်ာပါး အသည္းအသန္ျဖစ္ေနခ်ိန္ကပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္း စုၾကည္က ျမန္မာႏိုင္ငံကို စြန္႔ခြာ၍ မသြားခဲ့ပါ။ အကယ္၍ သြားခဲ့ပါကလည္း ျပန္လာခြင့္ျပဳမည္ မဟုတ္သည္မွာ ေသခ်ာ ေသာေၾကာင့္ ေဒၚစုက ဤသို႔ေရြးခ်ယ္ခဲ့ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤအခ်က္ကပင္ ပုဒ္မ ၁၃ (၂) ႏွင့္ ၿငိစြန္းေနေပၿပီ။ ဤ ပုဒ္မ တြင္ " လူတိုင္းသည္ သူ၏ကိုယ္ပိုင္ႏိုင္ငံ အပါအ၀င္ မည္သည့္ႏိုင္ငံကို မဆို စြန္႔သြားရန္ အခြင့္အေရး ရွိသည္။ ျပန္ လာရန္ အခြင့္အေရးရွိသည္" ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။
တကယ္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြက္ ငိုယိုသင့္သည္မွာ ကာလၾကာရွည္ကပင္ ဆံုးပါးကြယ္လြန္သြားခဲ့ရေသာ ၿဗိတိသွ် ဘုရင္ခံ တဦး တည္းမွ်သာ မဟုတ္ေတာ့ပါေခ်။
၂၀၀၈ ခုႏွစ္ ဧၿပီလထုတ္ ဧရာဝတီ မဂၢဇင္းမွ Dominic Faulder ေရးသားသည့္ Framing the Future ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပပါသည္။
