ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္တြင္ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္၌ လူထူအုံႂကြမႈ ျဖစ္ေပၚခဲ့ကာ စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းယူၿပီး န၀တေခၚ ႏိုင္ငံေတာ္ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈ တည္ေဆာက္ေရးအဖြဲ႔ျဖင့္ တုိင္းျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါသည္။ ထုိေနာက္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္တြင္ အႏုိင္ရရွိသည့္ ပါတီကို ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာ လႊဲေျပာင္းေပးမည္ဟု ေႂကြးေၾကာ္ကာ အေထြေထြ ေရြးေကာက္ပြဲကို က်င္းပ ေပးခဲ့ပါသည္။ ထုိအခ်ိန္က န၀တ ဥကၠဌျဖစ္သူ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး ေစာေမာင္က “ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အႏုိင္ရရွိေသာ ပါတီအား အာဏာ လႊဲေျပာင္းေပးမည္။ တပ္မေတာ္သည္ သမုိင္းတရားခံ မျဖစ္ခ်င္ဘူး၊ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးလွ်င္ တပ္စခန္း (Barrack)သုိ႔ ျပန္မည္၊ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲေရးမွာ တပ္မေတာ္၏ တာ၀န္ မဟုတ္ပါ” ဟုေျပာဆုိခဲ့သည္ကို ျပည္သူအမ်ား သတိျပဳမိ ေနလိမ့္မည္ဟု ယူဆပါသည္။
သုိ႔ရာတြင္ အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (NLD) ၈၄% ေက်ာ္ မဲျဖင့္ အႏုိင္ရရွိခဲ့ေသာ္လည္း ကတိအတုိင္း အာဏာ လြဲေျပာင္းေပးျခင္း မျပဳဘဲ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး ေစာေမာင္၏ ကတိက၀တ္ကုိ ေဖာက္ဖ်က္ကာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မွဴးႀကီး ေစာေမာင္ကို က်န္းမာေရး အေၾကာင္းျပခ်က္ျဖင့္ တပ္မေတာ္မွ အနားယူခုိင္းခဲ့ပါသည္။ ႏုိင္ငံေတာ္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး သန္းေရႊ (ထုိစဥ္က)မွ ရယူ ခ်ဳပ္ကိုင္ခဲ့ပါသည္။ အေရြးခ်ယ္ခံ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလည္း အသိအမွတ္ မျပဳခဲ့ပါ။
၁၉၉၀ ေရြးေကာက္ပြဲကို ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ မရွိ၍ လက္မခံ ျငင္းပယ္ျခင္း ျဖစ္သည္ဟု အေၾကာင္းျပ ခဲ့ပါသည္။ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ မရွိသည္ကို သိလ်က္ႏွင့္ မည္သုိ႔ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ေရြးေကာက္ပြဲ က်င္းပ ေပးခဲ့ပါသနည္း၊ ထုိေရြးေကာက္ပြဲမွ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လုိက္ေသာ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ အသစ္တရပ္ ေရးဆြဲဖုိ႔ ေတာင္းဆုိခ်က္ကို လက္မခံႏုိင္ဘဲ မိမိကိုယ္တုိင္ မူခ်မွတ္ ေရးဆြဲသည့္ အေျခခံ ဥပေဒကိုမွ ဘာေၾကာင့္ လုိခ်င္ေနပါသနည္း ဆုိေသာ ေမးခြန္းမ်ား ေမးစရာ ျဖစ္လာေနပါသည္။
မိမိ ခ်မွတ္ထားေသာ မူအတုိင္း ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲႏုိင္ေရးအတြက္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိးသား ညီလာခံကို ေခၚယူက်င္းပကာ အမ်ဳိးသား ညီလာခံမွ ခ်မွတ္ေပးေသာ မူမ်ား ျဖစ္သေယာင္ ျပည္သူလူထုကို ပုံမွားရုိက္ခဲ့ပါသည္။ ထင္ေယာင္ထင္မွားလည္း ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္ အမ်ဳိးသား ညီလာခံမွ ႏုိင္ငံေတာ္၏ ဦးတည္ခ်က္ ၆ ခ်က္ကိုပါ ေမတၱာရွိ ခ်မွတ္ေပးခဲ့ျပန္ပါသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ
(၁) ျပည္ေထာင္စုမၿပဳိကြဲေရး
(၂) တုိင္းရင္းသား စည္းလုံးညီညြတ္မႈ မျပဳိကြဲေရး
(၃) အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ တည္တံ့ခုိင္ၿမဲေရး
(၄) စစ္မွန္ေသာ ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီစနစ္ ထြန္းကားေရး
(၅) ႏုိင္ငံေတာ္၌ တရားမွ်တျခင္း၊ လြတ္လပ္ျခင္းႏွင့္ ညီမွ်ျခင္းတည္းဟူေသာ ေလာကပါလ တရားမ်ား ပိုမုိထြန္းကားေရး
(၆) ႏုိင္ငံေတာ္၏ အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေရးဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑တြင္ တပ္မေတာ္ပါ၀င္ေရး တုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
ေလ့လာဆန္းစစ္ခ်က္မ်ား
၁။ စစ္မွန္ေသာ ပါတီစုံစနစ္ ဟုတ္မဟုတ္ ေလ့လာဆန္းစစ္ျခင္း
ႏုိင္ငံေရး ဦးတည္ခ်က္ အမွတ္စဥ္ (၄) တြင္ စစ္မွန္ေသာ ပါတီစုံဒီမုိကေရစီစနစ္ထြန္းကားေရးဟု ဆုိထားေသာ္လည္း လက္ေတြ႕မူမ်ားတြင္ ပါတီစုံစနစ္ ေပၚလြင္မႈမရွိဘဲ စစ္အာဏာရွင္စနစ္ကို တရား၀င္ျဖစ္ ေအာင္ သြယ္၀ုိက္ေသာနည္းျဖင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ေလ့လာဆန္းစစ္ေတြ႕ရွိရပါသည္။
ႏုိင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲႏွင့္ အစုိးရအဖြဲ႔ အႀကီးအကဲ ျဖစ္သည့္ သမတကို ဒုတိယသမတ ေရြးခ်ယ္ေရးအဖြဲ႔ (၃)ဖြဲ႔မွ ေရြးေပးရမည္ ျဖစ္ၿပီး ထုိအဖြဲ႔ ၃ ဖြဲ႔မွ ေရြးခ်ယ္ေပးလုိက္ေသာ ဒုတိယသမတ (၃)ဦးအနက္မွ တဦးဦးကို ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္ (အထက္လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ႏွစ္ခုေပါင္း)မွ သမတအျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အဆုိပါ ဒုတိယသမတ ေရြးခ်ယ္ေရး အစုအဖြဲ႔မ်ားမွာ
၁။ အထက္လႊတ္ေတာ္ (အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္)
၂။ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ (ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္)
၃။ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္မွ ေရြးခ်ယ္ေပးလုိက္ေသာ တပ္မေတာ္ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား အစုအဖြဲ႔တုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
ဤသုိ႔ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လုိက္ေသာ သမတသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ အႀကီးအကဲ လည္းေကာင္း၊ အစုိးရအဖြဲ႔ အႀကီးအကဲအျဖစ္ လည္းေကာင္း တာ၀န္ ထမ္းေဆာင္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ မည္သည့္ ပါတီက အစုိးရျဖစ္ၿပီး မည္သည့္ပါတီက အတုိက္အခံ ျဖစ္သည္ဟု မေပၚလြင္ႏုိင္ေတာ့ပါ။ ဤကဲသုိ႔ ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီ စနစ္၏ အႏွစ္သာရျဖစ္ေသာ အတုိက္အခံပါတီ မရွိျခင္းမွာ ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီစနစ္ မဟုတ္ေၾကာင္း ထင္ရွားေစပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ဗဟုိအဆင့္တြင္ မရွိေသာ္လည္း ျပည္နယ္/တုိင္း လႊတ္ေတာ္မ်ားတြင္ ျပည္နယ္/တုိင္း အေထြေထြ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ဦးစီးမွဴးမ်ားသည္ သက္ဆုိင္ရာ ျပည္နယ္/တုိင္း လႊတ္ေတာ္၏ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ရမည္ဟု မူခ်မွတ္ထားသည္ကိုလည္း ေလ့လာ ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ပါတီစုံစနစ္တြင္ အမွန္တကယ္ က်င့္သုံးလွ်က္ ရွိသည္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္ အႏုိင္ရရွိသည့္ပါတီ (ကုိယ္စားလွယ္ ထက္၀က္ေက်ာ္ အႏုိင္ရသည့္ပါတီ) က အစုိးရဖြဲ႔ၿပီး ဒုတိယ အမ်ားဆုံး အႏုိင္ရရွိသည့္ ပါတီက အတုိက္အခံပါတီ အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ကာ အစုိးရက မိမိ ႀကဳိက္သက္ႏွစ္သည့္ ပုဂၢဳိလ္ကို လႊတ္ေတာ္အတြင္း၀န္ (အတြင္းေရးမွဴး)အျဖစ္ ခန္႔အပ္ေလ့ ရွိပါသည္။
သုိ႔ရာတြင္ ယခုခ်မွတ္ထားေသာ အေျခခံရမည့္မူတြင္ တပါတီ အာရွင္စနစ္တြင္ က်င့္သုံးေလ့ရွိသည့္ လႊတ္ေတာ္ အတြင္းေရးမွဴးကို ပုံေသ သတ္မွတ္ထားသည္ကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ပါတီစုံ စနစ္၏ အႏွစ္သာရႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဖက္ ျဖစ္ေနသည္ကို ေလ့လာ ေတြ႕ရွိရပါသည္။
၂။ စစ္မွန္ေသာ ဒီမုိကေရစီ (သို႔) စည္းကမ္းျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီ ဟုတ္မဟုတ္ ဆန္းစစ္ျခင္း
လက္ရွိ စစ္အစိုးရသည္ စည္းကမ္း ျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီ စနစ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနပါသည္ဟု ႏုိင္ငံတကာသုိ႔ ထုတ္ေဖာ္ ရွင္းျပေနပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ ေရးဆြဲရာတြင္ အေျခခံရမည့္မူမ်ား ခ်မွတ္ရာတြင္
(၁) လႊတ္ေတာ္ အသီးသီးတြင္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္က ေရြးခ်ယ္ေပးေသာ တပ္မေတာ္သား လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ၂၅% ပါ၀င္ရမည္ဟူ၍ လည္းေကာင္း။
(၂) လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀း တရပ္ရပ္တြင္ လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္ သုံုပုံတပုံ တက္ေရာက္လွ်င္ အစည္းအေ၀း အထေျမာက္သည္ ဟူ၍လည္းေကာင္း။
(၃) လႊတ္ေတာ္ အစည္းအေ၀း တရပ္ရပ္တြင္ မဲေပးပုိင္ခြင့္ မရွိသူ၊ ပုဂၢဳိလ္တဦးဦးက အဆုံးအျဖတ္မဲ ေပးေစျခင္းျဖင့္ အတည္ျပဳခဲ့ေသာ အခ်က္မ်ားကို ေနာက္ေနာင္မွ ေတြ႔ရွိရပါက သက္ဆုိင္ရာ လႊတ္ေတာ္၏ ဆုံးျဖတ္ခ်က္၊ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားသည္ ပ်က္ျပယ္ျခင္း မရွိေစရ ဟူ၍လည္းေကာင္း မူခ်မွတ္ထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။
တဖန္ ယခုက်င့္သုံးမည့္ ဒီမုိကေရစီသည္ စည္းကမ္း ျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီဟု ဆုိထားျပန္ပါသည္။ စည္းကမ္းျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီ ဆုိသည္မွာ ကမၻာတြင္ မည္သည့္ႏုိင္ငံကမွ် မက်င့္သုံးေသးသည့္ စနစ္ ျဖစ္ပါသည္။ ဘယ္ဟာကုိ စည္းကမ္းျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီ ျဖစ္သည္ဟု မည္သူကမွ် အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆုိထားသည္ကို မေတြ႕ရွိရေသးပါ။ က်ေနာ့့္ အေနျဖင့္ စည္းကမ္းျပည့္၀ေသာ ဒီမုိကေရစီ ဆုိသည္မွာ ၿပဳိလဲက်ဆုံးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ အင္ဒုိနီးရွားက က်င့္သုံးခဲ့သည့္ စစ္တပ္အာဏာရွင္ (စစ္ဗ်ဴ႐ုိကရက္) စနစ္ ျဖစ္ေသာ လမ္းညႊန္ဒီမုိကေရစီ (Guided Democracy)ကို ရည္ညႊန္းဟန္ ရွိသည္ဟု ယူဆရပါသည္။)
၃။ ႏုိင္ငံေတာ္အစုိးရ ဖြဲ႔စည္းပုံကို ေလ့လာျခင္း
အထက္တြင္ ေဖာ္ျပၿပီးသည့္ အတုိင္း ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ အႀကီးအကဲသည္ ႏုိင္ငံေတာ္ သမတ ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ သမတသည္ မိမိအစုိးရ အဖြဲ႔ကို လြတ္လပ္စြာ ဖြဲ႔စည္းခြင့္ မရွိဘဲ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္က ေရြးခ်ယ္ေပးေသာ ကာကြယ္ေရး ၀န္ႀကီး၊ ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီး၊ နယ္စပ္ေရးရာ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး၀န္ႀကီး တုိ႔ကို မိမိႀကဳိက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မႀကဳိက္သည္ ျဖစ္ေစ ၀န္ႀကီးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ မည္သည့္ လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီမႈကိုမွ် ရယူရန္လည္း မလုိပါ။ ထုိ႔အျပင္ အထက္ပါ ၀န္ႀကီး (၃)ဦးသည္ အစိုးရအဖြဲ႔၀င္ ၀န္ႀကီးျဖစ္ပါလွ်က္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ႏွစ္ဦး (ဦးစီးခ်ဳပ္ႏွင့္ ဒုဦးစီးခ်ဳပ္)၏ လက္ေအာက္ခံ ျဖစ္ေနပါသည္။ ႏုိင္ငံအမ်ားက က်င့္သုံးေနသကဲ့သုိ႔ ကာကြယ္ေရး ၀န္ႀကီးသည္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္၏ အထက္တြင္ ရွိသင့္ပါသည္။ ဤသို႔ စစ္တပ္သည္ ႏုိင္ငံေတာ္အစိုးရ အထက္တြင္ ရွိေနျခင္းမွာ သဘာ၀မက်ဟု ဆုိခ်င္ပါသည္။ ႏုိင္ငံတကာ စံခ်ိိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္လည္း ကုိက္ညီမႈ မရွိပါ။ တဖန္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္သည္ ဒုတိယ သမတမ်ားႏွင့္ အဆင့္အတန္း တူညီသည္ဟု ဆုိထားျပန္ရာ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္သည္ အစုိးရအဖြဲ႔၀င္ ၀န္ႀကီးမ်ားထက္ အဆင့္အတန္း ပုိမုိ ျမင့္မားေနေၾကာင္း ေပၚလြင္ ထင္ရွားေစပါသည္။၄။ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခံဳေရး ေကာင္စီႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေလ့လာ သုံးသပ္ခ်က္
အမ်ဳိးသား ညီလာခံမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အေျခခံရမူ (၁၀၄)ခ်က္အရ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီတရပ္ ထားရွိရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤေကာင္စီ (National Defence and Security Council) ကို ေအာက္ပါအတုိင္း ဖြဲ႔စည္းရန္ မူခ်မွတ္ထားျပန္ပါသည္။
၁။ ႏုိင္ငံေတာ္သမတ
၂။ ႏုိင္ငံေတာ္ ဒုတိယသမတ (၁)
၃။ ႏုိင္ငံေတာ္ ဒုတိယသမတ (၂)
၄။ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ဥကၠဌ
၅။ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ဥကၠဌ
၆။ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္
၇။ ဒုတိယ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္
၈။ ကာကြယ္ေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
၉။ ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
၁၀။ နယ္စပ္ေရးရာ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
၁၁။ ႏုိင္ငံျခားေရးရာ ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
တုိ႔ျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းရန္ မူခ်မွတ္ထားပါသည္။ ဤအမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီကို ေလ့လာ ၾကည့္သည့္အခါ စစ္ဖက္ဆုိင္ရာ ပုဂၢဳိလ္မ်ား ပုိမုိ မ်ားျပားေနသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။
၁။ တပ္မေတာ္သား လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္မ်ား အစုအဖြဲ႔မွ ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လုိက္ေသာ သမတ အဖြဲ႔၀င္တဦး
၂။ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္
၃။ ဒုတိယကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္
၄။ ကာကြယ္ေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
၅။ ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
၆။ နယ္စပ္ေရးရာ ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ၀န္ႀကီးဌာန ၀န္ႀကီး
စုစုေပါင္း ၆ ဦး ျဖစ္ေနပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ဤအမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီသည္ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ (Amnesty of Pardon) ေပးသင့္ မေပးသင့္၊ ႏုိင္ငံေတာ္ သမတကို အႀကံေပးပိုင္ခြင့္ႏွင့္ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ ခန္႔ထားေရးတြင္ပါ ႏုိင္ငံေတာ္သမတအား အႀကံျပဳပုိင္ခြင့္ အာဏာေပးထားသည္ကို ေလ့လာ ေတြ႕ရွိရပါသည္။
ဤကဲ့သုိ႔ မည္သည့္လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္ကိုမွ ရယူရန္မလုိဘဲ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီ၏ အႀကံျပဳခ်က္ျဖင့္သာ ႏုိင္ငံေတာ္သမက ကာကြယ္ေရး ဦးစီခ်ဳပ္ကို ခန္႔ထားရျခင္း၊ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေပးျခင္းတုိ႔ကို ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရးေကာင္စီသည္ အာဏာပုိင္ အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ေနၿပီး ႏုိင္ငံေတာ္ အစုိးရထက္ အဆင့္ျမင့္ေနေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။
အမွန္တကယ္တြင္ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ေပးသင့္မေပးသင့္၊ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ ခန္႔အပ္ျခင္း တုိ႔တြင္ ႏုိင္ငံေတာ္ သမတသည္ မိမိအစုိးရ အဖြဲ႔၀င္ ၀န္ႀကီးမ်ားႏွင့္ ညႇိႏႈိင္းတုိင္ပင္ၿပီး လႊတ္ေတာ္၏ သေဘာတူညီခ်က္ျဖင့္သာ လုပ္ေဆာင္သင့္ပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္ရာ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီသည္ ယခင္ မဆလ လက္ထက္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒပါ ႏုိင္ငံေတာ္ ေကာင္စီႏွင့္ သ႑ာန္တူေနၿပီး အစုိးရအဖြဲ႔အား Policy ခ်မွတ္ေပးသည့္ အာဏာပုိင္ အဖြဲ႔အစည္းတခု ျဖစ္ေနပါသည္။
ထုိ႔အျပင္ ထုိေကာင္စီသည္ လႊတ္ေတာ္၏ ထိန္းခ်ဳပ္မႈႏွင့္လည္း ကင္းလြတ္ကာ သီးျခားရပ္တည္ ေနေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ဳိး ျဖစ္ေနပါသည္။ ဒီမုိကေရစီ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ျပည္သူလူထုက ေရြးခ်ယ္ တင္ေျမႇာက္လုိက္ေသာ ျပည္သူ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားျဖင့္ ဖြဲ႔စည္းထားသည့္ လႊတ္ေတာ္ကသာလွ်င္ အျမင့္ဆုံး အာဏာပုိင္ အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ပါသည္။ ႏုိင္ငံေတာ္တြင္ ရွိသည့္ အဖြဲ႔အစည္း မွန္သမွ် လႊတ္ေတာ္၏ လက္ေအာက္ခံသာ ျဖစ္သင့္ပါသည္။ လႊတ္ေတာ္မ်ားအား ေရးရာ ေကာ္မတီမ်ား၊ ေကာ္မရွင္မ်ား ဖြဲ႔စည္းႏုိင္ခြင့္ကိုလည္း ေပးအပ္ထားၿပီး ျဖစ္ပါသည္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဤေကာင္စီသည္ သမတ၏ အစိုးရအဖြဲ႔ကို လည္းေကာင္း၊ လႊတ္ေတာ္ကို လည္းေကာင္း၊ အႀကံေပးရန္ မဟုတ္ဘဲ လမ္းညႊန္မႈ ေပးရန္သာ ရွိသည္ဟု ယူဆပါသည္။ သုိ႔မွသာလွ်င္ အမ်ဳိးသား ႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑တြင္ တပ္မေတာ္ ပါ၀င္ႏုိင္ေရးကို အစဥ္တစုိက္ ဦးတည္သည္ ဆုိေသာ အခ်က္ႏွင့္ ကုိက္ညီမည္ ျဖစ္ပါသည္။ မဆလေခတ္ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒတြင္ က်င့္သုံးခဲ့သည္ ႏုိင္ငံေတာ္ ေကာင္စီ ႏွင့္ ခပ္ဆင္ဆင္ တူေနသည္ဟု ယူဆပါသည္။ ယင္းတြင္ ႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈဆုိရာ၌ တပါတီ အာဏာရွင္စနစ္ကိုသာ က်င့္သုံးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီ စနစ္ကို က်င့္သုံးခဲ့ျခင္း မဟုတ္ပါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေရး အေနအထားအရ ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ ဤေကာင္စီသည္ တ႐ုတ္မွ ႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္အဖြဲ႔ (Polibureau)ႏွင့္ တူေနသည္ကို ေတြ႔ရျပန္ပါသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္မွ ၾကည့္မည္ဆုိလွ်င္ အၿမဲတမ္း ေကာ္မတီ (Standing Committee) ႏွင့္လည္း တူေနသည္။ ထုိအျမဲတမ္း ေကာ္မတီသည္ အမ်ဳိးသား ကြန္ဂရက္ အစည္းအေ၀း မရွိခ်ိန္တြင္ ထုိကြန္ဂရက္၏ တာ၀န္ကိုပါ ရယူရပါသည္။ ယခု ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရးေကာင္စီ သည္လည္း ထုိ႔နည္းလည္းေကာင္း ျဖစ္ေနသည္ကို ေလ့လာ ေတြ႕ရွိရပါသည္။
၅။ ျပည္ေထာင္စု ဟုတ္မဟုတ္ ေလ့လာသုံးသပ္ျခင္း
ျပည္နယ္ႏွင့္တုိင္း အစုိးရအဖြဲ႔ ဖြဲ႔စည္းပုံကို ၾကည့္လွ်င္ ျပည္ေထာင္စု ပုံသ႑န္ မဟုတ္ေၾကာင္း သိသာ ေနပါသည္။ ျပည္နယ္/တုိင္း ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ (Chief Ministers) မ်ားကို ႏုိင္ငံေတာ္ သမတက အမည္စာရင္း တင္သြင္း (Nominate) ၿပီး သက္ဆုိင္ရာ လႊတ္ေတာ္ အသီးသီး၏ သေဘာတူညီခ်က္ကို ရယူကာ ႏုိင္ငံေတာ္သမက ခန္႔အပ္ေပးရန္ မူခ်မွတ္ထားသည္ကုိ ေလ့လာ ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ သမက အမည္စာရင္း တင္သြင္း ထားေသာ ျပည္နယ္/တုိင္း ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ေလာင္းမ်ားကို အရည္အခ်င္း မၿပည့္မီေၾကာင္း ခုိင္လုံေသာ အေထာက္အထား မျပႏုိင္ပါက အျခားနည္းျဖင့္ ျငင္းပယ္ခြင့္ မရွိေၾကာင္း အေျခခံ မူအျဖစ္ ထပ္မံ ခ်မွတ္ထားပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ျပည္နယ္/တုိင္း ၀န္ႀကီး ဌာနမ်ားကို တည္ေထာင္ခြင့္ႏွင့္ ၀န္ႀကီးမ်ား ခန္႔အပ္ပုိင္ခြင့္ကိုလည္း သမတကိုပင္ အာဏာ အပ္ႏွင္းထားပါသည္။ ဆုိလုိသည္မွာ ၀န္ႀကီးဌာနမ်ားကို တုိးခ်ဲ႕ျခင္း၊ ေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊ ဖ်က္သိမ္းျခင္းမ်ားႏွင့္ ၀န္ႀကီးမ်ားကို ခန္႔အပ္ျခင္း၊ ၀န္ႀကီးအျဖစ္မွ ရပ္စဲျခင္း စသည့္ အခြင့္အာဏာမ်ားကို သမတအား အပ္ႏွင္းထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ အခ်က္မ်ားကုိ ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ျပည္နယ္/တုိင္း အစိုးရအဖြဲ႔ကို သမက တုိက္႐ုိက္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားၿပီး ျပည္နယ္/တုိင္း လႊတ္ေတာ္မ်ားက သေဘာထား ေပး႐ုံသက္သက္သာ အခြင့္အေရး ရွိသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ သမတသည္ တႏုိင္ငံလုံးရွိ ၀န္ႀကီးအားလုံး (ဗဟုိအစုိးရႏွင့္ ျပည္နယ္/တုိင္း ၀န္ႀကီးမ်ား) ကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားသည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ဤကဲ့သုိ႔ သမတက ၀န္ႀကီးအားလုံးကို ခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏုိင္သည့္ စနစ္သည္ မည္သုိ႔မွ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ မဟုတ္ႏုိင္ေတာ့ပါ။ တျပည္ေထာင္ စနစ္သာ ျဖစ္ပါသည္။
ျပည္နယ္/တုိင္း ဥပေဒျပဳ လႊတ္ေတာ္ ရွိယုံမွ်ျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုဟု ေခၚဆုိႏိုင္မည္ မဟုတ္ပါ။ သက္ဆုိင္ရာ လႊတ္ေတာ္ အသီးသီးသည္ မိမိႏွင့္ သက္ဆုိင္ေသာ အစိုးရအဖြဲ႔ကို တုိက္႐ုိက္ စီမံခန္႔ခြဲႏုိင္ခြင့္ ရွိရပါမည္။ ယခု ေရးဆြဲ ျပဌာန္းမည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒသည္ ျပည္နယ္/တုိင္း အစိုးရကို ဗဟုိမွ တုိက္႐ုိက္ခ်ဳပ္ကိုင္ ထားသည့္ တျပည္ေထာင္စနစ္ကို ျပည္သူလူထု ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေအာင္ မလိမ့္တပတ္လုပ္၍ ပုံမွား ႐ုိက္ထားျခင္းသာ ျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ အခ်က္မ်ားသည္ လြတ္လပ္ႀကဳိးပမ္း ကာလကတည္းက သေဘာတူညီထားေသာ ပင္လုံစိတ္ဓာတ္၊ ပင္လုံ ကတိက၀တ္ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈ ေဖာက္ဖ်က္ရာလည္း ေရာက္ေနပါသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ (Road Map) လမ္းျပ ေျမပုံႀကီးကို တုိင္းရင္းသား လူမ်ဳိးစုမ်ား အေနျဖင့္ လက္ခံရန္ ခဲယဥ္းေစမည္ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ထုိမဟာ လမ္းျပေျမပုံႀကီးသည္ ယခု မ်က္ေမွာက္ ျဖစ္ေပၚလ်က္ရွိေသာ ႏုိင္ငံေရး ျပႆနာကို ေျဖရွင္းႏုိင္မည္ မဟုတ္ပါ။ ထုိ႔အျပင္ စစ္အစုိးရသည္ စစ္မွန္ေသာ ျပည္ေထာင္စု (Federal) မူကို ခြဲထြက္ေရးမူအျဖစ္ သ႐ုပ္ဖ်က္ကာ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြး အေျဖရွာေရးကိုလည္း ျငင္းပယ္လ်က္ ရွိၿပီး အလြန္ေနခ်င့္စဖြယ္ ႏုိင္ငံကို မည္သူမွ် မေနခ်င္ေတာ့ေလာက္ေအာင္ အက်ဥ္းတန္ေသာ ႏုိင္ငံ ျဖစ္သြားေအာင္ ဖန္တီးေနျခင္းမွာ အလြန္ ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာ ေကာင္းလွပါသည္။
၆။ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (NLD) ဘာေၾကာင့္ အမ်ဳိးသားညီလာခံမွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့ရသလဲ။
အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္သည္ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္အထိ ၄ ႏွစ္တုိင္တုိင္ က်င္းပခဲ့ေသာ အမ်ဳိးသား ညီလာခံသုိ႔ တက္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္တြင္ အမ်ဳိးသား ညီလာခံမွ ထြက္ခြာခဲ့ၿပီး အမ်ဳိးသား ညီလာခံလည္း ရပ္ဆုိင္းသြားခဲ့ပါသည္။ ဤသို႔ အမ်ဳိးသား ဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ညီလာခံမွ ႏႈတ္ထြက္ခဲ့ ရျခင္းမွာ ေအာက္ပါ အခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။
၁။ ပါတီစုံစနစ္ႏွင့္ ကိုက္ညီမႈ မရွိသည္ကုိ ေတြ႔ရွိရျခင္း၊
၂။ ဒီမုိကေရစီစနစ္ႏွင့္ လုံးလုံးလ်ားလ်ား ဆန္႔က်င္ေနျခင္း (တပ္မေတာ္သား လႊတ္ေတာ္ကိုယ္ စားလွယ္ ၂၅% ပါ၀င္ေနျခင္း၊ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ သုံးပုံတပုံ အစည္းအေ၀း တက္လွ်င္ အစည္းအေ၀း အထေျမာက္သည္ဟု ဆုိထားျခင္း)
၃။ ျပည္ေထာင္စုစနစ္ မဟုတ္ဘဲ ျပည္နယ္/တုိင္း အစုိးရမ်ားကို ဗဟုိအစုိးရ အႀကီးအကဲျဖစ္သည့္ သမတ က တုိက္႐ုိက္ ခ်ဳပ္ကိုင္ထားႏုိင္သည့္ တျပည္ေထာင္ အစုိးရစနစ္ ျဖစ္ေနျခင္း
၄။ ညီလာခံတြင္ ဘာမွ် တင္ျပေဆြးေႏြးပုိင္ခြင့္ မရွိဘဲ ၎တုိ႔မွ ရွင္းျပ ဖတ္ျပသမွ်ကိုသာ နားေထာင္ေနရျခင္း၊
၅။ အစုအဖြဲ႔ အစည္းအေ၀းတြင္ ေဆြးေႏြး တင္ျပခြင့္ ရွိသည္ဆုိေသာ္လည္း ေဆြးေႏြး တင္ျပခ်က္မ်ားကို လုပ္ငန္း ေကာ္မတီကုိ ပထမဦးစြာ တင္ျပၿပီးမွ ၎တုိ႔ ခ်မွတ္ထားေသာ ဖတ္ျပ၊ ရွင္းျပခဲ့ေသာ စာတမ္းပါ အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ မကိုက္ညီပါက လက္မခံ ပယ္ခ်ျခင္း၊
၆။ တင္းက်ပ္ေသာ ဥပေဒ ျပဌာန္းထားၿပီး လြတ္လပ္စြာ သုံးသပ္ ေျပာဆုိပုိင္ခြင့္ မရွိျခင္းတုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
၇။ ျပည္ေထာင္စုဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀သုံးစြဲျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဆန္းစစ္ေလ့လာ သုံးသပ္ခ်က္
၈။ စစ္တပ္၏ အခန္းက႑
ပါတီစုံ ဒီမုိကေရစီ စနစ္တြင္ စစ္တပ္ ပါ၀င္ေနျခင္းကို မည္သုိ႔မွ် နားလည္ႏုိင္စရာ မရွိပါ။ စစ္တပ္သည္ အခုမွ အေျခအေနအရ ႏုိင္ငံေရးတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္လာျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္းကို ေအာက္ပါ အခ်က္အလက္မ်ား က သက္ေသ ျပေနပါသည္။ စစ္တပ္သည္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ကတည္းက ႏုိင္ငံေရး အာဏာကို ရယူထားခဲ့ပါသည္။ မဆလေခတ္တြင္ ပါတီဥကၠဌမ်ားသည္ စစ္တပ္မွ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မ်ားသာ ျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ဗဟုိတြင္ ပါတီဥကၠဌမွာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္း ျဖစ္ၿပီး နယ္တြင္ ေဒသပါတီ ဥကၠဌမ်ားမွာ တုိင္းမွဴးမ်ား ျဖစ္ၾကပါသည္။ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ႏွင့္ ျပည္နယ္/တုိင္း ေကာင္စီမ်ားတြင္လည္း စစ္တပ္မွ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား ၂၅% မက ပါ၀င္ခဲ့ပါသည္။ ထုိစဥ္က မဆလ ပါတီသည္ ႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္အဖြဲ႔လည္း ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကို လူထုက မလုိလား၍ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္တြင္ လူထုအုံႂကြမႈျဖင့္ ျဖဳတ္ခ်ခဲ့ၿပီး ထိုဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒလည္း ပ်က္ျပားခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ စစ္တပ္သည္ ယခုမွ ႏုိင္ငံေရးတြင္ ပါ၀င္လာျခင္း မဟုတ္ဘဲ စစ္တပ္အာဏာရွင္စနစ္ ေရရွည္ တရား၀င္ ရပ္တည္ ႏုိင္ေအာင္ ပုံစံအသစ္တမ်ဳိး တီထြင္လာျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အခ်ဳိ႕က စစ္တပ္ႏွင့္ျပည္သူ အာဏာခြဲေ၀ က်င့္သုံးေရး (Power Sharing) ကို ေဆာင္ရြက္ေနျခင္း ျဖစ္ၿပီး အခ်ိန္ အခုိက္အတန္႔အထိသာ ပါ၀င္လိမ့္မည္ဟု ထင္ေနၾကသည္ကိုလည္း ေတြ႕ေနရပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ စစ္တပ္သည္ အခိ်န္အခါ အေျခအေနအရ တစုံတရာေသာ အတုိင္းအတာ အထိသာ ပါ၀င္လုိျခင္း ဟုတ္မဟုတ္ကို ဤဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ျခင္း အခန္းကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သိႏုိင္ပါသည္။ အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး အခန္းတြင္ ဥပေဒကို လြယ္လြယ္ႏွင့္ ျပင္ဆင္၍မရေအာင္ အခုိင္အမာ ျပဳထားသည္ကို သတိျပဳသင့္ပါသည္။
၉။ အေရးေပၚကာလျပဌာန္းခ်က္
ႏုိင္ငံေတာ္တြင္ တာ၀န္အရွိဆုံး ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္ေသာ အစုိးရအႀကီးအကဲ ျဖစ္သည့္ ႏုိင္ငံေတာ္ သမတႏွင့္ ဒုတိယသမတ မ်ားသည္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံ ဥပေဒအရ အပ္ႏွင္းထားေသာ တာ၀န္မ်ားကို ေက်ပြန္ေအာင္ မထမ္းေဆာင္ႏုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကို ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္အား လႊဲေပးရျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ မိမိတုိ႔၏ ညံ့ဖ်င္းမႈေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေတာ္အာဏာကို ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္အား လႊဲေျပာင္းေပးရျခင္း ျဖစ္ရာ ႏုိင္ငံေတာ္ သမတႏွင့္ ဒုတိယသမတ မ်ားသည္လည္း တာ၀န္မွ ႏႈတ္ထြက္ေပးရမည္ ျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ဤအေျခခံ ဥပေဒတြင္ သမတႏွင့္ ဒုတိယ သမတမ်ားသည္ မိမိတို႔ရာထူးမွ ႏႈတ္ထြက္ေပးရန္ မလုိသည္ကို ေတြ႔ရပါသည္။ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္သည္ အေရးေပၚကာလ ၿပီးဆုံးပါက မိမိအား လႊဲအပ္ထားေသာ အာဏာကို ႏုိင္ငံေတာ္ သမတမ်ားထံ ျပန္လည္ အပ္ႏွံေပးႏုိင္ပါသည္။ သုိ႔ျဖင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ သမက မိမိထံ အပ္ႏွင္းထားေသာ အာဏာကို ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္အား အငွားခ်ထားသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ လႊတ္ေတာ္ကိုလည္း ယာယီ ရပ္ဆုိင္းထားျခင္းသာ ျဖစ္ၿပီး အေရးေပၚကာလ ၿပီးဆုံးပါက လႊတ္ေတာ္လည္း အလုိအေလ်ာက္ ျပန္လည္ အသက္၀င္လာမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ဤအခ်က္သည္ လႊတ္ေတာ္ကို စစ္တပ္က ေနာက္ကြယ္္မွ ႀကဳိးကုိင္ထားၿပီး လူထုအုံႂကြမႈ ျဖစ္ေပၚလာပါက စစ္တပ္မွ အာဏာသိမ္းရန္ မလုိဘဲ တရား၀င္ ႏွိမ္နင္းႏုိင္ခြင့္ ရရွိေရးကို ဖန္တီးထားျခင္းသာ ျဖစ္သည္ဟု သုံးသပ္မိပါသည္။
၁၀။ အေျခခံ ဥပေဒကုိ ျပင္ဆင္ျခင္း
ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံ ဥပေဒကို ေနာင္တြင္ တျဖည္းျဖည္း ျပင္ဆင္ ယူႏုိင္ေကာင္းသည္ဟု အခ်ဳိ႕က ေမွ်ာ္လင့္ ေနၾကသည္။ ဥပေဒတခုကို တရားကိုယ္မွာ ကုိယ္စြမ္းဥာဏ္စြမ္း ရွိသမွ် လက္လွမ္းမီသမွ် ယုိေပါက္၊ ထြက္ေပါက္၊ ေပ်ာ့ကြက္ဟာကြက္၊ အားနည္းခ်က္ မရွိေအာင္ ေရးဆြဲရသည္မ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ ေနာင္က်မွ ျပင္ဆင္ ယူမည္ဟု ၿပီးစလြယ္ ေရးသားရ႐ုိး ထုံးစံမရွိပါ။ သုိ႔ႏွင့္တုိင္ အေျခအေန အခ်ိန္အခါႏွင့္ လုိက္ေလ်ာညီေထြ ျဖစ္ေစရန္ ျပင္ဆင္ရသည္မ်ား ရွိျမဲပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ယခုမူ စေရးကတည္းက ေပ်ာ့ကြက္၊ ဟာကြက္၊ အားနည္းခ်က္ မ်ားစြာ ပါ၀င္ေနေစမည္ဆုိလွ်င္ ေနာင္တြင္ ဆုိဖြယ္ရာ မရွိေတာ့ပါ။ ယင္းေပ်ာ့ကြက္၊ ဟာကြက္၊ အားနည္းခ်က္ မ်ားကို ႀကဳိတင္ကာကြယ္ တားဆီးႏုိင္ရန္ ယခုေရးဆြဲမည့္ ဖြဲ႔စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒ ျပင္ဆင္ေရး အခန္းတြင္ အလြန္အမင္း တင္းၾကပ္ေသာ အေျခခံမူမ်ား ခ်မွတ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ယူဆပါသည္။ ဤအေျခခံ ဥပေဒ၏ အေရးႀကီးေသာ အခန္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျပင္ဆင္ရန္ လုိအပ္လွ်င္ လႊတ္ေတာ္ ကုိယ္စားလွယ္ စုစုေပါင္း ၏ ၇၅% ေက်ာ္ ဆႏၵမဲျဖင့္သာ ျပင္ဆင္ႏုိင္ေၾကာင္း အေျခခံမူ ခ်မွတ္ထားသည္ကို ေတြ႕ရွိရပါသည္။
ထို႔အျပင္ အေျခခံဥပေဒျပင္ဆင္ေရးဥပေဒမူႀကမ္းကိုလည္း ျပည္သူ႕လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္အားလုံး ၏ ၂၀% လက္မွတ္ေရးထုိးအဆုိျပဳတင္သြင္းမွသာလွ်င္ ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္က လက္ခံေဆြးေႏြးရမည္ဟု ခ်ဳပ္ထားျပန္ပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အေပၚယံၾကည့္လွ်င္ လြယ္မေယာင္ႏွင့္ အေလးအနက္ တြက္ခ်က္ၾကည့္ပါက မည္သုိ႔မွ် ျပင္ဆင္၍ ရႏုိင္ဖြယ္ မရွိေသာ အေျခခံဥပေဒ ျဖစ္မွန္းမသိ ျဖစ္ေနသည္ကို ေတြ႕ရမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အတိအက် ေျပာရလွ်င္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ၁၃၃ ဦး လက္မွတ္ေရးထုိး အဆုိျပဳ တင္ျပမွသာ ျပည္ေထာင္စု လႊတ္ေတာ္က လက္ခံ ေဆြးေႏြးႏုိင္မည့္ အေျခအေန ျဖစ္ပါသည္။ (အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ၂၄၄ ဦး၊ ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္ ၄၄၀ ဦး၊ ေပါင္း ၆၆၄ ဦး၏ ၂၀% သည္ ၁၃၃ ဦး ျဖစ္ေနသည္ကို သတိမူရန္ လုိအပ္ပါမည္။)
ဤမွ် ျပင္ဆင္ရန္ ခက္ခဲေအာင္ ျပဳလုပ္ထားျခင္းမွာ အနာဂတ္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အမ်ဳိးသားႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈ အခန္းက႑တြင္ တပ္မေတာ္ ပါ၀င္ ထမ္းေဆာင္ေရးကို အစဥ္တစုိက္ မပယ္ဖ်က္ႏုိင္ေစရန္ ကာကြယ္ထားျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ခံစားမိပါသည္။ တဖက္တြင္ ႏုိင္ငံေရး ဦးေဆာင္မႈအဖြဲ႔ (အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးႏွင့္ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီ) ျပင္ဆင္ရန္ လုိလားပါက အလြယ္တကူ ျပင္ဆင္ႏုိင္သည္ကိုလည္း သတိမူသင့္ပါသည္။ ဥပမာ တ႐ုတ္ျပည္၏ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒကို အလားတူ ျပင္ဆင္ရန္ အလြန္အမင္း ခက္ခဲေအာင္ ေရးဆြဲထားေသာ္လည္း ေပါလစ္ဗ်ဴ႐ုိ အဖြဲ႔မွ ျပင္ဆင္လုိပါက အလြယ္တကူ ျပင္ဆင္ႏုိင္သည္ကို ေတြ႕ရသည္။
၁၁။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ ၁၆၆ ေယာက္ ပုိင္ေသာ ပုဂၢဳိလ္ႀကီး
ယခုေရးဆြဲ ျပဌာန္းမည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒတြင္ ျပည္သူလူထု တေသာင္းမွ ႏွစ္ေသာင္းအထိ ရွိလွ်င္ လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္တဦး ေရြးခ်ယ္ရမည္ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ပုဂၢဳိလ္ထူးႀကီးတဦးက လႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စား လွယ္ ၁၆၆ ေယာက္ ပုိင္ဆုိင္ထားၿပီး မိမိစိတ္ႀကဳိက္ ညႊန္ၾကားႏုိင္ခြင့္ ရွိသည္ကို ေတြ႔ရွိရပါသည္။ ထုိပုဂၢဳိလ္ႀကီးမွာ ႏုိင္ငံေတာ္ အစုိးရအဖြဲ႔ အဖဲြ႕၀င္ ၀န္ႀကီးအခ်ဳိ႕ (အထူးသျဖင့္ ကာကြယ္ေရး၀န္ႀကီး) ၏အထက္ တြင္လည္း ရွိေနပါသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေပၚထြက္လာဖြယ္ ရွိေသာ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္၏ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒမွာ မည္သုိ႔ေသာ ပုံသ႑ာန္ ရွိမည္ဆုိသည္ကို ခန္႔မွန္းႏုိင္ၾကေလာက္ၿပီဟု ယူဆပါသည္။ ႏုိင္ငံတကာ စံခ်ိန္စံညႊန္းမ်ားႏွင့္ ကိုက္ညီမႈ ရွိ/မရွိ ေလ့လာ သုံးသပ္ၾကပါကုန္။
၁၂။ လက္ရွိအာဏာရ အစုိးရ၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားအေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း
လက္ရွိ အေျခအေနတြင္ နယကအစုိးရသည္ အမ်ဳိးသားဒီမုိကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ အပါအ၀င္ ဒီမုိကေရစီ အင္အားစုမ်ားကို ႏွိပ္ကြပ္ေနၿပီး တဖက္တြင္ ျပည္ေထာင္စု ၾကံ့ခုိင္ေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖဳိးေရး အသင္းကို ဖြဲ႔စည္းကာ ၎တုိ႔၏ လက္သပ္ေမြးပါတီ တခုျဖစ္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိေနပါသည္။ ထုိ႔အျပင္ ျပည္သူ႔ စြမ္းအားရွင္အဖြဲ႔ ဟူ၍ ဖြဲ႔စည္းထားပါသည္။ ယင္း အဖြဲ႔အစည္းမ်ားကို ေငြေၾကး၊ အခြင့္အေရး၊ လုပ္ကုိင္ခြင့္မ်ား ေပးၿပီး စည္း႐ုံး ဖြဲ႔စည္းထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ယင္းသုိ႔ စစ္တပ္က မိမိပါတီကို ေလ့က်င့္ တည္ေထာင္ခြင့္ ရွိၿပီး က်န္ႏုိင္ငံေရး အင္အားစု အားလုံးကို ႏွိပ္ကြပ္ေနျခင္းမွာ အင္ဒုိနီးရွား ဆူဟာတုိ စစ္အစိုးရ၏ ေဂၚ(လ္)ကာပါတီကို အမွတ္ရစရာ ျဖစ္ေစပါသည္။ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ၿငိမ္းခ်မ္းေစႏုိင္သည့္ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္သာ ရယူရန္ လုိအပ္မည္ဟု ထင္ပါသည္။
၁၃။ ယခုေရးဆြဲမည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒကို မည္ကဲ့သုိ႔ အတည္ျပဳခ်က္ ရယူမည္နည္း။
ယခု ေရးဆြဲမည့္ အေျခခံဥပေဒကို မဲေပးပုိင္ခြင့္ရွိေသာ ျပည္သူလူထု၏ ထက္၀က္ေက်ာ္ ဆႏၵမဲျဖင့္ အတည္ျပဳမည္ဟု ဆုိထားပါသည္။ တဖက္တြင္လည္း ခုိင္မာသည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ျဖစ္ရမည္ဟု ဆုိျပန္ပါသည္။ ခုိင္မာသည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ဆုိသည္မွာ မည့္သုိ႔ေသာ ဥပေဒမ်ဳိးကို ေခၚေၾကာင္း ေတြးစရာ ျဖစ္လာပါသည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒသည္ လူထုေထာက္ခံမႈ ၉၀.၁၉% ရရွိခဲ့သျဖင့္ ခုိင္မာေသာ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒ ျဖစ္သည္ဟု န၀တက ၁၉၉၀ခုႏွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲ ၿပီးသည္အထိ ေျပာဆုိ ေနခဲ့သည္ကို အမွတ္ရၾကဦးမည္ ထင္ပါသည္။ သုိ႔ဆုိလွ်င္ ဘယ္အတြက္ေၾကာင့္ ထုိခုိင္မာလွေသာ အေျခခံဥပေဒကို ဖ်က္သိမ္း ခဲ့ရပါသနည္း။ ထုိ႔အတူ ယခုအသစ္ ေရးဆြဲေသာ အေျခခံ ဥပေဒသစ္ႀကီးကို ျပည္သူလူထု၏ ေထာက္ခံမႈ ရာခုိင္ႏႈန္း မည္မွ်ရရွိမွ ခုိင္မာသည္ဟု ဆုိဦးမည္နည္း။ ၉၀.၁၉% ထက္ ေက်ာ္လြန္ရမည္ေလာ။ ၁၀၀%ေလာ။ သုိ႔မဟုတ္ ရာခုိင္ႏႈန္း မည္မွ်ပင္ရရ အတည္ျပဳမည္ေလာ။ ေမးစရာ ေမးခြန္း တသီတတန္းႀကီး ထြက္ေပၚေနၿပီ ျဖစ္ပါသည္။
ယခု ေရးဆြဲေနေသာ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံဥပေဒသည္ ရွည္လ်ားေထြျပားလွေသာ က်ေနာ္တုိ႔၏ ျပည္တြင္း ႏုိင္ငံေရး ျပႆနာကို ေျပလည္ ထြက္ေပါက္ရေစရန္အတြက္ အခရာ ျဖစ္ပါသည္။ ဤအေျခခံဥပေဒကို ျပည္တြင္း အေျခအေနမ်ားႏွင့္ ကုိက္ညီၿပီး ႏုိင္ငံတကာ စံႏႈန္းမ်ားႏွင့္လည္း ညီညြတ္ပါက ျပည္သူအမ်ားကလည္း ေလးစား လက္ခံႏုိင္ကာ ပဋိပကၡမ်ားကိုလည္း ေျဖရွင္းႏုိင္လိမ့္မည္ဟု ယုံၾကည္ပါသည္။ သုိေသာ္ ယခု႐ုပ္လုံး ေပၚစျပဳေနသည့္ အတုိင္း မဟာလမ္းျပေျမပုံကို ျပည္သူလူထုကို ထင္ေယာင္ထင္မွား ျဖစ္ေအာင္ျပဳ၍ မိမိတစု၊ တဖြဲ႔တည္း သို႔မဟုတ္ လူပုဂၢဳိလ္ တဦးတေယာက္ထဲ၏ အက်ဳိးစီးပြားအတြက္ ဦးတည္ေရးဆြဲမည္ ဆုိပါက ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏုိင္မည္ မဟုတ္သည့္အျပင္ အေျခအေနကို ပုိမုိ ဆုိးရြားလာေစမည္ ျဖစ္ပါသည္။ အမ်ဳိးသားညီလာခံမွ ခ်မွတ္ထားေသာ အေျခခံမူမ်ားအရ ေရးဆြဲထားသည့္ အေျခခံဥပေဒကို အတည္ျပဳႏုိင္သည့္တုိင္ ေရရွည္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္ရန္ ခက္ခဲၿပီး ေနာင္တေန႔တြင္ ျပန္လည္ ေပါက္ကြဲကာ ေသြးထြက္သံယုိမႈမ်ားႏွင့္ မလြဲမေသြ ႀကဳံေတြ႔ႏုိင္ပါသည္။ ႏုိင္ငံေရး ျပႆနာကို ႏုိင္ငံေရးနည္းျဖင့္ ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြး အေျဖရွာ ေျဖရွင္းျခင္းျဖင့္သာ တုိင္းျပည္ အဓြန္႔ရွည္ တည္တံ့မည့္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို တည္ေဆာက္ႏုိင္ပါမည္။ ေတြ႔ဆုံ ေဆြးေႏြးေရးကို ေသြဖီကာ မိမိစိတ္ႀကဳိက္ ဖန္တီးယူထားသည့္ မူအတုိင္း လက္ခံရန္ အတင္းအၾကပ္ ေဆာင္ရြက္မည္ ဆုိပါက တုိင္းျပည္၏ ျပႆနာကို ပုိမို ႐ႈပ္ေထြးလာေစမည္ ျဖစ္ပါသည္။
အထက္ပါ အျဖစ္အပ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ တရား႐ုံးခ်ဳပ္၊ ေရွ႕ေနခ်ဳပ္ ႐ုံးတုိ႔တြင္လည္း တာ၀န္မကင္း ဟု ယူဆပါသည္။ သုိ႔ျဖစ္၍ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလွန္ အျပစ္ဖုိ႔ စြတ္စြဲ ပုတ္ခတ္ ေျပာဆုိေနၾကမည့္အစား အရွိကို အရွိအတုိင္း အမွန္ကို အမွန္အတုိင္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း တုိင္ပင္ေဆြးေႏြးၿပီး ညႇိႏႈိင္း ေဆာင္ရြက္သြားၾကရန္ လုိအပ္မည္ဟု ထင္ပါသည္။ တုိင္းျပည္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ အမ်ဳိးသား ျပန္လည္ သင့္ျမတ္ေရးကို ေရွ႕ရႈၿပီး ယခု က်င္းပလ်က္ ရွိေသာ အမ်ဳိးသား ညီလာခံႀကီးကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲကာ ပုိမုိ လြတ္လပ္ခြင့္ ေပးၿပီး ျပည္သူတရပ္လုံးက လက္ခံႏုိင္သည့္ အဓြန္႔ရွည္ တည္တံ့ခုိင္ျမဲေသာ ခုိင္မာသည့္ ဖြဲ႔စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒတရပ္ ေပၚေပါက္လာေအာင္ စိတ္ေကာင္းေစတနာ ထားရွိ ေဆာင္ရြက္ၾကရန္ လုိၿပီဟု ယုံၾကည္ပါသည္။ ဤနည္းျဖင့္သာလွ်င္ တုိင္းျပည္တြင္ ၾကဳံေတြ႔ေနရေသာ ျပႆနာ ေပါင္းစုံကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္လိမ့္မည္ဟု ယုံၾကည္မိပါေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါသည္။
